Advertisement
BOL CHOTH VRAT KATHA IN GUJARATI
શ્રાવણ માસના વદ પક્ષની ચોથ બોળ ચોથ તરીકે ઓળખાય છે. જેને ઘણા લોકો બહુલા ચોથ તરીકે પણ ઊજવતા હોય છે. મહિલાઓ આ દિવસે વ્રત કરે છે. આ દિવસે સમારેલું શાક અને ઘઉંની વાનગી નહીં ખાવાની તેવી માન્યતા છે. આ દિવસે વ્રત કરનારે સવારે નિત્યકામમાંથી પરવારી કંકુ, ચોખા, તથા ફૂલના હારથી ગાય-વાછરડાનું પૂજન કરવું અને એક ટાણું કરવું. ઘઉંની કોઈ પણ વસ્તુ લેવી નહીં. બોળચોથના વ્રતના દિવસે સ્ત્રીઓએ દળવું કે ખાંડવું નહીં.
બોળ ચોથની પૌરાણિક કથા-
પૌરાણિક કથા મુજબ મંદિરે દર્શન કરવા જતી વખતે સાસુ વહુને ઘઉંલો ખાંડીને બનાવવાનો આદેશ આપી ગયાં. ગાયના વાછરડાનું નામ ઘઉંલો હોવાથી વહુએ એને ખાંડીને એની રસોઈ બનાવી દીધી હતી. માન્યતાના આધારે એ સમયે થયેલી ભૂલ હવે ક્યારેય ન થાય એ માટે આ દિવસે શાકભાજી કે કોઈ પણ વસ્તુ સમારવી નહીં અને સમારવાની વસ્તુને હાથ પણ લગાડવો નહીં એ માન્યતા આજ સુધી ચાલી આવે છે. તે ઉપરાંત આજના દિવસે મહિલાઓ ઘઉંના લોટની બનાવેલી કોઈ વાનગી પણ જમતી નથી. પરિણામે મોટા ભાગની મહિલાઓ આજના દિવસે મગ અને બાજરીના રોટલા જમવાનુ પસંદ કરે છે. જ્યારે ઘણી મહિલાઓ તો માત્ર બાજરીના લોટની કુલેર ખાઈને પણ વ્રત કરતી હોય છે.
બોળચોથનું વ્રત-
સાંજે ચાર વાગ્યે વાછરડા સાથેની ઘઉંવર્ણી ગાયનું પૂજન કરી તેના દોષમાંથી મુક્ત થવાય એ પણ રિવાજ છે. ગાયમાં 33 કરોડ દેવોનો વાસ હોવાથી અનેક જન્મનાં પાપોનો નાશ થાય છે. રીત-રિવાજ, માન્યતાઓને કે પછી પૌરાણિક કથાઓ જે હોય તે પરંતુ આજના દિવસે હજારોની સંખ્યામાં મહિલાઓ શ્રદ્ધાથી ગાયનું પુજન કરે છે. ગાયનું પુજન કરતાં પહેલાં ભુદેવ વૈદિક મંત્રો સાથે સંકલ્પ કરાવે છે. ત્યાર પછી ગાયના શિંગડા પર તેલ ચોપડી, મસ્તક પર તિલક અને રૂમાંથી બનાવેલા નાગલા ચઢાવી ગાયને બાજરી ખવડાવવામાં આવે છે. પૂંછડે જળનો અભિષેક કરી નમસ્કાર અને પ્રદક્ષિણા કરાય છે. આમ, આ પ્રકારે બોળ ચોથની પુજા અને વ્રત કરવામાં આવે છે.
બોલ ચોથ વ્રત પર નિબંધ: બોલ ચોથ, અથવા બહુલા ચોથ વ્રત, ગુજરાતમાં શ્રાવણ મહિનામાં એક હિંદુ પાલન છે. તે શ્રાવણ મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષ (ચંદ્રનો અસ્ત થવાનો તબક્કો) ના ચોથા દિવસે મનાવવામાં આવે છે. બોલ ચોથ 2022 તારીખ 15 ઓગસ્ટ છે. તે પુરુષો અને સ્ત્રીઓ બંને દ્વારા મનાવવામાં આવે છે અને ગાય અને વાછરડાના કલ્યાણ માટે કરવામાં આવે છે.
બોલ ચોથ પરિવારના તમામ સભ્યો દ્વારા મનાવવામાં આવે છે અને તે ખેડૂત સમુદાય માટે ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે. લોકો પશુઓ અને અન્ય પાળેલા પ્રાણીઓના કલ્યાણ માટે પ્રાર્થના કરે છે. પ્રાણીઓની સંપૂર્ણ સફાઈ કરવામાં આવે છે અને તેમને વિશેષ ખોરાક આપવામાં આવે છે.
લોકો દિવસે માત્ર બાજરીમાંથી બનાવેલો ખોરાક જ ખાય છે. પરિવારના સભ્યો ઘરની બહાર કામચલાઉ રસોઈની વ્યવસ્થા કરે છે અને દિવસે ખુલ્લા આકાશ નીચે ભોજન તૈયાર કરવામાં આવે છે.
ધાર્મિક વિધિઓ અને પ્રાર્થના પછી, લોકો બોલ ચોથ વ્રત કથા સાંભળે છે જે વર્ણવે છે કે કેવી રીતે એક ગાયને સિંહે બચાવી હતી અને તેના દૈવી ગુણો માટે તેની પૂજા કરી હતી.
બોલ ચોથ શ્રાવણ મહિનામાં મનાવવામાં આવે છે, જે ચોમાસાની ટોચની ઋતુનો સમયગાળો છે. આ ધાર્મિક વિધિ પ્રાણીઓના રક્ષણ માટે છે જે પૂર અને ભારે વરસાદ દરમિયાન સૌથી વધુ પીડાય છે. કૃષિ અર્થતંત્રમાં પશુઓ પણ એક મહત્વપૂર્ણ તત્વ છે.
બહુલા ચોથ ગુજરાતમાં મુખ્યત્વે ખેડૂત સમુદાય દ્વારા નાગ પંચમીના તહેવાર પહેલા શ્રાવણના શુભ મહિનામાં ઉજવવામાં આવે છે. તે શ્રાવણમાં ચોથા દિવસે મનાવવામાં આવે છે. તે ગુજરાતમાં બોલ ચોથ તરીકે પ્રખ્યાત છે. ખેતીમાં તેમની મહત્વની ભૂમિકા માટે તે પશુઓના આદરના ચિહ્ન તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. તે મધ્યપ્રદેશમાં બહુલા ચોથ તરીકે પણ ઉજવવામાં આવે છે.
બહુલા ચોથની વિધિ (બોલ ચોથ)
ભક્તો સવારે વહેલા ઊઠીને સ્નાન કરે છે અને સાંજે ચંદ્રના દર્શન થાય ત્યાં સુધી ઉપવાસ રાખે છે. તેઓએ ભગવાન ગણેશને સાદી પૂજા અર્પણ કરી અને સાંજે સ્નાન કર્યા પછી ફરીથી તેનું પુનરાવર્તન કર્યું અને ચંદ્રને દૂધ, દુર્વા ઘાસ, સુપારી, ધૂપ, અક્ષત પણ અર્પણ કર્યા.
સામાન્ય રીતે ‘ચૌથ’ અથવા ‘ચતુર્થી’ ભગવાન ગણેશ સાથે સંબંધિત છે પરંતુ આ ‘ચતુર્થી’ ‘કૃષ્ણ ચતુર્થી’ તરીકે પણ પ્રખ્યાત છે. ભગવાન કૃષ્ણના ભક્તો માટે તે ખૂબ જ શાનદાર પ્રસંગ છે કારણ કે તે પશુઓ પ્રત્યેના પ્રેમને દર્શાવે છે. તેઓ ચોખામાંથી તૈયાર કરાયેલી સ્વાદિષ્ટ વસ્તુઓ અર્પણ કરે છે અને તેમના પશુઓની સુખાકારી માટે પૂજા કરે છે. આ પ્રસંગે ભક્તો દૂધ અથવા કોઈપણ પ્રકારની દૂધની બનાવટો લેતા નથી;
બહુલા ચોથની દંતકથાઓ (બોલ ચોથ)
બહુલા નામની એક ગાય હતી, જે તેના વાછરડાને ખવડાવવા ઘરે જઈ રહી હતી, પરંતુ અચાનક ભૂખ્યા સિંહ સાથે તેની મુલાકાત થઈ જે તેને ખાવા માંગતી હતી. બહુલાએ સિંહને કહ્યું કે તે તેના ભૂખ્યા વાછરડાને ખવડાવવા માટે જઈ રહી છે પરંતુ તેણે સિંહને વચન આપ્યું કે તે તેના વાછરડાને ખવડાવીને પાછો ફરશે. સિંહ તેને જવા દેવા માટે સંમત થયો અને તેણે પણ સિંહ પાસે પરત ફરીને પોતાનું વચન પાળ્યું. સિંહ તેની વફાદારીથી ખૂબ પ્રભાવિત થયો અને તેને તેના વાછરડા પાસે પાછા જવા દીધો.
બોલ ચોથ શ્રાવણ માસમાં કૃષ્ણ ચતુર્થીના દિવસે મનાવવામાં આવે છે. તે મુખ્યત્વે ગુજરાત રાજ્યમાં ઉજવવામાં આવે છે. બોલ ચોથ ગુજરાતમાં લોકપ્રિય નાગપાંચમ દિવસના એક દિવસ પહેલા થાય છે. આ દિવસ મુખ્યત્વે ગાય અને વાછરડાના કલ્યાણ માટે ઉજવવામાં આવે છે.
બોલ ચોથના દિવસે લોકો એક દિવસનો ઉપવાસ રાખે છે. સાંજે તેઓ ગાય અને વાછરડાની પૂજા કરે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આવી ધાર્મિક વિધિઓનું પાલન કરવાથી, લોકો ઝરણા, સંપત્તિ અને સમૃદ્ધિથી આશીર્વાદ મેળવે છે. બોલ ચોથ ઉપવાસ કરનારા ભક્તો દૂધ પીવા અને દૂધમાંથી બનાવેલી વસ્તુઓ ખાવાનું સખત રીતે ટાળે છે.
બોલ ચોથ મધ્યપ્રદેશ અને કેટલાક અન્ય રાજ્યોમાં બહુલા ચતુર્થી તરીકે લોકપ્રિય છે.
કરવા ચોથ ઉપવાસની વાર્તા
એક બ્રાહ્મણને પિતાઓ અને વીરવતી નામની માત્ર એક મહિલા હતી. ભાઈઓ ભાઈતી બહેનો, વીરાવ તમામ ભાઈઓ પ્રેમી હતા અને બધા ભાઈઓ તેને જીવન કરતાં વધારે પ્રેમ કરતા હતા. થોડા સમય પછી વીરાવતીના લગ્ન એક બ્રાહ્મણ સમાન સાથે બને છે. લગ્ન પછી, ધાર્મિકતાના રાવણ અને આવી પછી તેની ભાભીઓ કરવ સાથે ચોથનું આયોજન કર્યું, પરંતુ તેના વ્હાલા વીના અંતર્માત્મા તે દેખરેખ રાખે છે. બધા ભાઈઓ પોતે કરવા માટે જોઈ અને સ્ત્રીને પણ જમવા વિનંતી કરવા માટે, આજે પણ નાનાએ તેની પાસે ચોથનું પાણી વિનાનું વ્હાલું છે અને તે ચંદ્રને અને અર્ઘ્ય ચડાવવું પછી જ ખાઈ શકાય છે. પરંતુ ચંદ્ર હવે બહાર આવ્યો નથી, તેથી તે તમને અને તરસથી પરેશાન છે.
વીવી આના ભાઈ તેના ભાઈએ જોયા અને પછી એક ભાઈ પીપળાના ઝાડ પર દેવો દેખાણી અને ચાળીમાં મૂકે છે. દૂરથી જોતાં તેને કે માર્ગે ચંદ્ર બહાર આવ્યો છે. ત્યારે એક ભાઈએ આવીને વીરવતી કહ્યું કે ચંદ્ર બહાર આવ્યો છે, તમે તેને અર્ઘ્યને તમારા માટે આપી શકો છો. સ્ત્રી આનંદથી સીડીઓ ઉપર ચડી અને ચંદ્રને જોયો અને અર્પણ અર્પણ કરીને બેઠી કરવા. જ્યારે ટુડોક્યો ત્યારે વાંચવા માટે બહાર આવ્યા. આ પછી, તેને પ્રયાસ કરો ત્રીજો ટુકડો મોંમાંનો ઉલટફેર કર્યો કે તેના પતિના મૃત્યુના સમાચાર.
તેની ભાભી તેને સત્યની જાણ કરે છે કે તેની સાથે તે વાતનું વર્ણન કરે છે. ચોથનું વ્રત તોડવાને કારણે દેવતાઓ તેમના નારાજ છે. એકવાર ઈન્દ્રાણીની સ્ત્રી ઈન્દ્રાણી કરચૌના ઘટના પર આવી અને વીરાવતી તેની પાસે ગઈ અને તેના પતિની સુરક્ષા માટે પ્રાર્થના કરી. દેવી ઈન્દ્રાણીએ વીરવતીને પૂર્ણ શ્રદ્ધા અને સાથે સાથે ચોથનું વ્રત પસંદ કહ્યું. આ સમય વિરતીએ પૂર્ણ શ્રદ્ધા સાથે ચોથનું વ્રત કર્યું. તેમની ભક્તિ ભક્તિને ભગવાન પ્રસન્ન અને વીરવતી સદહાગનને તેમના પતિને બલિજીવિત કરવા આશીર્વાદને. તથી, પરિવારે કરવ ચોથ વ્હાતમાં અત્યુતરાષ્ટ્રનું નામ શરૂ કર્યું.
કરવા ચોથ વ્રત પૂજા પદ્ધતિ
ચોથ વ્રતમાં મૂકવા માટે ચૂંટણીનો કરવો અને તેને વસવું જોઈએ.
ગૌરી અથવા ચોથ અને માતા ગણેશજીની મૂર્તિ બનાવવા માટે કાળી કે પીળી માની જરૂર છે.
પાણી માટે વાસણ
ગંગાલ
ગાયનું ગામડું અને દૂધ, દહીં દેશી ઘી
ધૂપ લાકડીઓ, કાસ અને દેવો
અક્ષત, ફૂલ, ચંદન, રોલી, હડદર અને કુમકુમ
દરિયાઈઓ, મધ, અને તેની ચાસણી
આનંદ માણો
અત્તર, ખાંડની કેન્ડી, સોપારી અને સોપારી
પૂજા માટે પંચા
પૂજા સમયે ચાળણી
આનંદ માટે લાભો અને ખીર
મધ સામગ્રી: મહાવાર, કૃપા, બિંદી, સિંદી, બંગડી, કાંગા, ખિજવવું, ચૂનરી વગેરે.
Advertisement